|
|
|
Msza
święta
Msza
Święta składa się z dwóch części: z Liturgii Słowa i
Liturgii Eucharystycznej ściśle ze sobą połączonych,
tworzących razem jeden akt kultu. Pozostałe obrzędy
rozpoczynają i kończą liturgię mszalną. Poszczególne części
Mszy Świętej obejmują różne elementy: modlitwy, czytania,
pozdrowienia, aklamacje, obrzędy, znaki i procesje. W pewnych
momentach Mszy zachowujemy święte milczenie.
OBRZĘDY
WSTĘPNE - LITURGIA SŁOWA
- LITURGIA EUCHARYSTYCZNA
- OBRZĘDY KOMUNII - OBRZĘDY
ZAKOŃCZENIA
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Procesja wejścia - Introit
Na czele procesji idą
ministranci z kadzielnicą, krzyżem i zapalonymi świecami,
za nimi idą pozostali ministranci (akolici), lektor z
Księgą Ewangelii i na końcu celebrans. Tak ukształtowana
procesja ma swoją symbolikę: krzyż jest znakiem
przychodzącego Chrystusa, księga Ewangelii zawiera
Jego słowo, kapłan jest Jego "ręką", płonące
świece mówią o Nim jako Światłości, a kadzielnica
zachęca do wielbienia Go.
2. Pozdrowienie ołtarza
Pozdrowienie ołtarza dokonuje się
przez trzy akty czci: przez pokłon, przez ucałowanie i
przez okadzenie. Okadzenie stosuje się zwykle przy
liturgii uroczystej. Po oddaniu czci ołtarzowi, kapłan
udaje się na miejsce przewodniczenia, które powinno być
tak usytuowane, aby wszyscy zebrani mogli dobrze widzieć
i słyszeć kapłana.
3. Znak krzyża i pozdrowienie ludu
Znak krzyża i
pozdrowienie ludu następują, gdy skończy się śpiew
na wejście. Wtedy kapłan i całe zgromadzenie czynią
znak krzyża. Następnie kapłan przez pozdrowienie
oznajmia wspólnocie obecność Pana. Kapłan wraz z całym
zgromadzeniem, przez wspólny znak krzyża wyznają, że
zbawienia oczekują od krzyża Chrystusowego. Tym
znakiem wiary rozpoczyna się każdą czynność
liturgiczną, lecz na początku Mszy Świętej ma on
specjalną wymowę, bo jest Ofiarą krzyża. Zgodnie ze
starym zwyczajem, według którego osoba wyżej
postawiona w hierarchii społecznej pozdrawia pierwsza,
kapłan pozdrawia wiernych, posługując się jedną z
formuł zamieszczonych w tym celu w Mszale Rzymskim. Każda
z tych formuł oznajmia zebranej wspólnocie obecność
Pana, który poucza, uświęca i zbawia. Kapłan życzy
tej obecności wszystkim zebranym. Wszystkie formuły są
modlitwą, życzeniem i błogosławieństwem. Bóg
Ojciec przez Chrystusa, w Duchu Świętym obdarza
uczestników liturgii swoją odwieczną miłością, łaskawością,
jednością, radością i pokojem.
W mszale czytamy: "Kapłan
zwrócony do ludu, rozkłada ręce i pozdrawia go".
Trzeba, aby gest ten, podobnie jak wszystkie gesty
liturgiczne, był tak starannie wyćwiczony, aby był
wymowny i odczuwany jako gest powitania. Aby był
estetyczny czyli pozbawiony przesady. Lud bowiem
przyzwyczajony jest do oglądania wzorowych gestów w
teatrach, kinach i telewizji. Przez pozdrowienie kapłana
i odpowiedź ludu ujawnia się misterium zgromadzonego
Kościoła. Zgromadzenie liturgiczne jest cząstką Kościoła
powszechnego. Obecny jest w nim Zbawiciel, który uświęca
zebranych, a Ojciec niebieski otrzymuje doskonałą chwałę.
4. Wprowadzenie do liturgii dnia
O ile się je stosuje, to
następuje ono po "pozdrowieniu ludu",
wtedy kapłan może w bardzo krótkich słowach
wprowadzić wiernych do Mszy Świętej danego dnia.
5. Akt pokuty
a) spowiedź powszechna
b) dialog
c) tropy
d) aspersja - pokropienie wodą
święconą
Akt pokutny ma na celu uświadomienie
sobie swojej grzeszności, obudzenie szczerego żalu za
grzechy, aby godnie przyjąć słowo Boże, owocnie brać
udział we Mszy Świętej i otrzymać obfitsze łaski.
Kapłan wypowiada wezwanie: "Uznajmy przed
Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli z czystym
sercem złożyć Najświętszą Ofiarę", po którym
następuje chwila ciszy, aby każdy mógł uświadomić
sobie swoją grzeszność. (W mszale z 1986 r. jest
kilka wezwań do wyboru). Potem wszyscy odmawiają
spowiedź powszechną: "Spowiadam się Bogu
wszechmogącemu..." W miejsce spowiedzi
powszechnej można użyć innych formuł aktu pokutnego,
umieszczonych w mszale.
Niedzielne pokropienie
jest obrzędem przypominającym chrzest i jego skutki.
Jest nową kompozycją liturgiczną zastępującą akt
pokutny. Poświęcenie wody i pokropienie wiernych ma
miejsce po powitaniu ludu. Jego znaczenie wyraża
modlitwa na poświęcenie wody: "Wszechmogący,
wieczny Boże, Ty chcesz, aby przez wodę, która
podtrzymuje życie i służy do oczyszczania, również
nasze dusze zostały oczyszczone i otrzymały zadatek życia
wiecznego. Prosimy Cię pobłogosław tę wodę, którą
będziemy pokropieni w dniu Twoim, Panie. Odnów w nas
źródło swojej łaski i broń od wszelkiego zła nasze
dusze i ciała, abyśmy mogli zbliżyć się do Ciebie z
czystym sercem i otrzymać Twoje zbawienie".
6. Kyrie - "Panie zmiłuj się"
Kościół "Kyrie,
eleison" wprowadził do swojej liturgii w takim
znaczeniu, w jakim stosował je Paweł Apostoł w swoich
listach, kierując je do Chrystusa jako Pana i Boga.
Aklamacja ta następuje po akcie pokuty, chyba że była
ona już zawarta w samym akcie pokuty. Ponieważ jest to
śpiew, w którym wierni wzywają Pana i błagają Go o
miłosierdzie, wykonują go zwykle wszyscy, to znaczy
bierze w nim udział lud oraz chór czy kantor. Zwykle
każdą aklamację mówi się lub śpiewa dwa razy.
Jednakże ze względu na charakter języka, kompozycji
muzycznej czy innej okoliczności nie wyklucza się większej
liczby wezwań czy wstawek w postaci krótkiego «tropu».
7. Gloria - "Chwała na wysokości Bogu"
Jest to starożytny hymn
wielbiący Boga, który podkreśla uroczysty charakter
liturgii. Należy on do licznych hymnów układanych i
śpiewanych w pierwotnym Kościele, na wzór psalmów.
Podczas gdy pierwsza zwrotka stoi pod wpływem śpiewu
anielskiego (Łk 2,14) i zawiera uwielbienie Trójjedynego
Boga, to druga zwrotka jest uduchowionym hymnem na cześć
Chrystusa, gdzie w części końcowej: Tylko Tyś jest
święty, tylko Tyś jest Panem, tylko Tyś Najwyższy,
jest przeciwstawieniem się ówczesnemu kultowi cesarza.
Hymn śpiewa się lub odmawia w niedziele, z wyjątkiem
Adwentu i Wielkiego Postu,w uroczystości i święta
oraz podczas obchodów mających bardziej uroczysty
charakter.
8. Kolekta - Oratio
We Mszy Świętej jest to
pierwsza modlitwa kapłana, jako przewodniczącego. Nazwą
"oratio" Rzymianie określali przemówienie.
Kościół wyraz ten zastosował do uroczystego przemówienia,
jakie kapłan kieruje do Boga Ojca w imieniu zebranego
ludu. Wprowadzenie Ogólne do Mszału Rzymskiego mówi:
"Kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem
trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić
sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie
osobistej wypowiedzieć swoje prośby. Po czym kapłan
odmawia modlitwę, która zwykle nazywa się «kolektą».
Wyraża się przez nią charakter obchodu liturgicznego
i za pośrednictwem słów kapłana zanosi się prośby
do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym. Lud, łącząc
się z prośbą i wyrażając na nią zgodę, przez
aklamację «Amen» sprawia, że staje się
ona jego modlitwą. W Mszy Świętej odmawia się tylko
jedną kolektę, dotyczy to również modlitwy nad
darami i modlitwy po Komunii".
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Czytania biblijne
Nie ma liturgii, w której Bóg nic
miałby słowa, którym zwołuje lud, jednoczy go,
umacnia, oczyszcza i pozwala żyć. Jak ważna jest rola
słowa Bożego w liturgii i w życiu chrześcijańskim,
zwięźle podają następujące słowa: "W
czytaniach, Bóg przemawia do swego ludu, objawia mu
tajemnicę odkupienia i zbawienia, i podaje mu pokarm
duchowy, a sam Chrystus poprzez swoje słowo obecny jest
pośród wiernych".
Lektorem czytań biblijnych, według
prastarej tradycji i zasad podziału funkcji, nie
powinien być celebrans lecz ktoś z usługujących.
Lektor taki nie może jednak być przypadkowy, ale
dojrzały do poprawnego czytania i dobrze przygotowany.
Gdy czyta lektor, wtedy widać, że także celebrans
jest słuchaczem słowa Bożego. Zaraz po czytaniu
lektor mówi "Oto słowo Boże" (Verbum
Domini), na co zgromadzony lud odpowiada "Chwała
tobie Panie" (Deo gratias). W dni
powszednie stosuje się jedno czytanie, w niedziele i
uroczystości - dwa.
2. Śpiewy responsoryjne
a) Psalm
b) Sekwencja - śpiew na uroczystość
Zesłania Ducha Świętego, oraz Zmartwychwstanie
c) Aklamacja Alleluja, bądź Chwała
Tobie (w okresie Wielkiego Postu) - werset przed
Alleluja zawiera główną myśl Ewangelii
Śpiewy między
czytaniami składają się przede wszystkim z psalmów.
Psalm najczęściej śpiewa kantor lub schola. Refren
natomiast powtarzają wszyscy obecni. Tekst pierwszego
czytania biblijnego i psalm po nim następujący z
refrenem tak są ułożone, że tworzą jedną całość
treściową. W Lekcjonarzu każde pierwsze czytanie
mszalne ma swój psalm responsoryjny. Jest on modlitwą
refleksyjną nad przeczytanym tekstem. Śpiew między
czytaniami bierze się zasadniczo z Lekcjonarza. Dla ułatwienia
wiernym włączanie się w śpiew refrenu, są teksty
refrenu okresowe, które łatwo można zapamiętać i śpiewać
w ciągu danego okresu.
Przed Alleluja śpiewa się
sekwencje. W odnowionej liturgii obowiązują tylko dwie
sekwencje: "Victimae paschali laudes",
i "Veni Sancte Spiritus". Sekwencja
wielkanocną: "Victimae paschali laudes",
napisał zakonnik Wipo z Burgundii (XI w.), w St. Gallen.
Przez swoją dramatyczną formę, wraz z opisami
ewangelicznymi zmartwychwstania Pańskiego, dała początek
dramatom liturgicznym, począwszy od "Nawiedzenia
grobu Pańskiego", a w dalszej konsekwencji
początek nowożytnemu teatrowi. Drugą sekwencją w
nowym mszale jest "Veni Sancte Spiritus",
na Zielone Świątki. Przypisywana różnym autorom,
pochodzi od Stefana Langtona (XIII w.), arcybiskupa
Canterbury. Jest wołaniem "w górę" o ożywczą
siłę, pochodzącą od Ducha Świętego.
Przed Ewangelią śpiewa
się werset wprowadzający w jej treść. Werset ten
obramowany jest radosnym "Alleluja", w
Wielkim Poście aklamacja jest zastąpiona słowami: "Chwała
Tobie, słowo Boże" lub "Chwała
Tobie, Królu wieków". Śpiew ten rozpoczynają
wszyscy, albo schola, ewentualnie kantor. Gdy psalmu się
nie śpiewa, wtedy należy go odrecytować. Natomiast
aklamację przed Ewangelią należy zawsze śpiewać,
gdyby się jej nie śpiewało, to można ją opuścić.
3. Ewangelia
Ewangelia czytana jest od
dawna w specjalnej oprawie obrzędowej: od IV wieku
zarezerwowana jest dla diakona lub kapłana; od IX wieku
diakon przed jej czytaniem otrzymuje specjalne błogosławieństwo;
kapłan natomiast odmawia modlitwę przygotowawczą; księgę
Ewangelii zanosi się do ambony procesjonalnie z
zapalonymi świecami i kadzielnicą (od V-VII w.).
Diakon względnie kapłan rozpoczyna czytanie Ewangelii
od znaku krzyża kreślonego na księdze i na sobie,
następnie okadza księgę przed czytaniem; wierni
recytują lub śpiewają aklamację: "Chwała
Tobie Panie" na początku, i "Chwała
Tobie Chryste" po czytaniu. Podczas gdy innych
czytań biblijnych słucha się w pozycji siedzącej, to
w czasie czytania Ewangelii tradycja każe stać.
Postawa stojąca oznacza szacunek dla Ewangelii oraz
gotowość do kierowania się wżyciu jej zasadami; po
czytaniu Ewangelii diakon lub kapłan mówi po cichu: "Niech
słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy".
4. Homilia
Homilia jako wyjaśnienie
do tekstów świętych, należy do liturgii słowa.
Homilie należy wygłaszać podczas wszystkich Mszy Świętych,
celebrowanych z udziałem wiernych w niedziele i święta
nakazane. Także nie opuszcza się jej w Mszach Świętych
konwentualnych, śpiewanych i pontyfikalnych. W dniach
zaś nieświątecznych zaleca się głoszenie homilii,
szczególnie w niektóre dni Adwentu i Wielkiego Postu,
jak również przy innych okazjach, z racji których
wierni liczniej przybywają do kościoła. Przez nazwę
homilii należy rozumieć wyjaśnienie tekstu świętego
albo jakiś pogląd na czytanie Pisma Świętego, albo
jakiś inny tekst wyjęty z części stałych czy
zmiennych Mszy Świętej danego dnia, mający na względzie
albo tajemnicę, o której się odprawia, albo specjalną
korzyść słuchających. Jeśli daje się pierwszeństwo
kazaniom tematycznym wygłaszanym w czasie Mszy Świętej
w pewne okresy roku, to jednak należy zachować harmonię
przynajmniej ze szczególnymi okresami i świętami roku
liturgicznego, czyli z tajemnicą odkupienia. Homilia
bowiem jest częścią liturgii danego dnia.
5. Wyznanie wiary - Credo
Pierwotnie stosowane one
było przy obrzędach sakramentu chrztu. Każdy kandydat
do tego sakramentu musiał je opanować na pamięć i
odrecytować indywidualnie (stąd liczba pojedyncza: "Wierzę...").
Wyznanie wiary we Mszy Świętej dokumentuje wewnętrzny
związek chrztu z Eucharystią. Jest przypomnieniem
przyjętego sakramentu chrztu i równocześnie jego
odnowieniem. Wyznanie wiary, zmierza ku temu, by lud
wyraził zgodę i dał odpowiedź na słowo Boże, które
usłyszał w czytaniach i za pośrednictwem homilii,
oraz by uświadomił sobie zasadnicze prawdy wiary,
zanim rozpocznie sprawowanie Eucharystii. Wyznanie wiary
powinien odmawiać kapłan wspólnie z ludem w niedziele
i uroczystości; można je odmawiać także podczas
obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty
charakter.
Credo mszalne nosi nazwę
Symbolu nicejsko-konstantynopolitańskiego, ponieważ
zawiera sformułowania ustalone na Soborze w Nicei (325
r.) i ponownie zatwierdzone na Soborze w Konstantynopolu
(381 r.). Podczas Mszy dla dzieci można odmawiać Skład
Apostolski.
6. Modlitwa powszechna
Modlitwa ta kończy
liturgię słowa Bożego. Modlitwa powszechna każe wyjść
z kręgu własnych próśb i włączyć się w modlitwę
błagalną całego ludu. Przyczynia się ona, między
innymi, do pogłębienia świadomości o wspólnotowym
czyli społecznym charakterze liturgii. Gdy lud zanosi
do Boga błagania za wszystkich ludzi, wtedy wypełnia
funkcję swojego kapłaństwa powszechnego. Od chwili
przyjęcia chrztu świętego, człowiek bowiem należy
do ludu kapłańskiego. Stąd też wypada, aby ta
modlitwa była z zasady w Mszach z ludem, by zanoszono
wtedy błagania za Kościół święty, za tych, którzy
nami rządzą, za tych, którzy są w różnych
potrzebach, za wszystkich ludzi i za zbawienie całego
świata.
Do kapłana przewodniczącego
liturgii należy kierowanie modlitwą powszechną. On
rozpoczyna ją wezwaniem wszystkich obecnych do wspólnego
błagania i po skończonych wezwaniach odmawia modlitwę
końcową. Poszczególne wezwania błagalne należą do
diakona lub kantora, względnie do kogoś. Całe
zgromadzenie liturgiczne wyraża swoje błaganie wspólną
aklamacją: "Wysłuchaj nas, Panie".
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W modlitwie tej liturgia ofiary osiąga swój szczyt.
Jest ona centralną i kulminacyjną częścią całej
akcji liturgicznej. Główną ideą Modlitw
Eucharystycznych jest dziękczynienie za zbawcze dzieła
Boże dokonane w historii, a zarazem wielbienie Ojca
niebieskiego przez Chrystusa, w Duchu Świętym. Podkreślona
jest w nich rola Ducha Świętego zarówno przy spełnianiu
Najświętszej Ofiary, jak i przy jej owocowaniu w życiu,
to jest przy jednoczeniu i uświęcaniu ludu Bożego.
Mocniej podkreślona jest też skuteczność Ofiary
eucharystycznej, która winna się wyrażać w jedności
i miłości, w dojrzewaniu człowieka do tego, by stawał
się darem ofiarnym dla Ojca niebieskiego. Cechuje je
otwarty i pełny optymizmu stosunek do świata. Świat
jest bowiem dziełem Bożej miłości, odkupiony przez
Chrystusa, nieustannie uświęcany i doskonalony przez
Ducha Świętego. Budzą poczucie odpowiedzialności za
bliźniego, za wszystkich chrześcijan, za szukających
Boga i za wszystkich ludzi dobrej woli. Angażują
wiernych do czynnego udziału przez aklamację, wyznanie
wiary w obecność Chrystusa w Eucharystii i przez końcowe
Amen.
1. Przygotowanie darów
Przygotowanie darów
rozpoczyna się od przygotowania ołtarza. Rozkłada się
na nim korporał, puryfikaterz, kielich i mszał. Następnie
przynosi się dary ofiarne. Dobrze jest, gdy chleb i
wino przynoszą wierni, a kapłan lub diakon odbiera je
od nich w odpowiednim miejscu i składa na ołtarzu.
Towarzyszą temu odpowiednie formuły modlitewne. Chociaż
wierni nie przynoszą własnego chleba i wina, to jednak
sam obrzęd przynoszenia darów zachowuje swoją moc i
znaczenie duchowe. Procesji z darami towarzyszy śpiew;
trwa on przynajmniej do momentu złożenia darów na ołtarzu.
Śpiew na przygotowanie darów ofiarnych można zastąpić
pieśnią nabożną. Dary złożone na ołtarzu oraz sam
ołtarz można okadzić, by w ten sposób wyrazić
znakiem, że modlitwa i ofiara Kościoła wznosi się
jak dym kadzielny przed oblicze Boga. Po okadzeniu darów
i ołtarza, diakon lub ktoś z asysty mogą okadzić również
kapłana i lud. Potem kapłan obmywa ręce. Obrzęd ten
ma znaczenie symboliczne i wyraża pragnienie wewnętrznego
oczyszczenia, co wyraża towarzysząca modlitwa: "Obmyj
mnie, Panie, z mojej winy i oczyść mnie z grzechu
mojego".
Podczas obrzędu
przygotowania darów ofiarnych ma miejsce również
zbieranie ofiar. Wstęp do mszału powiada: "Przyjmuje
się także pieniądze lub inne dary na rzecz ubogich
lub na potrzeby kościoła, przyniesione przez wiernych
lub zebrane w kościele; dlatego dary te umieszcza się
w odpowiednim miejscu, lecz poza stołem
eucharystycznym". Dar złożony symbolizuje
ofiarodawcę, gdyż jest cząstką jego samego, jego
trudu, pracy i zabiegów.
2. Modlitwa nad darami
- oratio super oblata
Modlitwa nad darami kończy
obrzędy przygotowania darów. Po obmyciu rąk kapłan
wzywa lud do modlitwy: "Módlcie się, aby moją
i waszą Ofiarę przyjął Bóg, Ojciec wszechmogący".
Lud odpowiada: "Niech Pan przyjmie Ofiarę z rąk
twoich na cześć i chwałę swojego imienia, a także
na pożytek nasz i całego Kościoła świętego".
Sprawujący liturgię eucharystyczną jest, jako szafarz
tej Ofiary, autentycznym kapłanem dokonującym na mocy
specjalnej władzy święceń prawdziwego aktu
ofiarnego, który prowadzi ludzi do Boga, wszyscy zaś,
którzy w Eucharystii uczestniczą, nie składają
ofiary tak jak on, lecz składają wraz z nim, na mocy
kapłaństwa powszechnego wiernych, swoje duchowe
ofiary, które wyraża chleb i wino od momentu złożenia
ich na ołtarzu.
3. Modlitwa Eucharystyczna:
a) Dialog przed prefacją - w górę
serca...
Dialog ten rozpoczyna Modlitwę
Eucharystyczną. Kapłan przypomina najpierw obecność
Pana, następnie wzywa lud, aby wzniósł serca do Boga
w modlitwie i dziękczynieniu. Kapłan łączy się z
ludem we wspólnej modlitwie, którą w imieniu całego
zgromadzenia kieruje do Boga Ojca przez Jezusa
Chrystusa. Całe zgromadzenie łączy się z Chrystusem
w głoszeniu wielkich dzieł Bożych. Przez ten wstępny
dialog, okazuje się, że Modlitwa Eucharystyczna nie
należy wyłącznie do celebransa, lecz do całego
zgromadzenia liturgicznego.
b) Prefacja - zaprawdę
godne to i sprawiedliwe...
Prefacja podobnie jak dialog wstępny,
sięga początków chrześcijaństwa. Każda prefacja
zawiera określony motyw dziękczynienia za
zbawcze dzieła Boże, dokonane w historii zbawienia. W
prefacji kapłan w imieniu całego ludu świętego wysławia
Boga Ojca i dziękuje Mu za dzieło zbawienia w coraz
innym aspekcie, czy też w całości, stosownie do
charakteru obchodu liturgicznego.
Na budowę prefacji składają
się trzy elementy. Pierwszym z nich jest przejście
od dialogu wstępnego do motywu dziękczynienia.
Przejście to w każdej prefacji brzmi mniej więcej
jednakowo. Brzmi ono: "Zaprawdę godne to i
sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy zawsze i wszędzie
Tobie składali dziękczynienie, Panie, Ojcze święty,
wszechmogący wieczny Boże, przez Chrystusa, Pana
naszego". Drugim elementem składowym prefacji
jest motyw dziękczynienia, który tematycznie
zharmonizowany jest z obchodzonym misterium, np.: "On
to po swoim zmartwychwstaniu jawnie się ukazał swoim
uczniom i na ich oczach wzniósł się do nieba, aby dać
nam udział w swoim Bóstwie". Trzecim
elementem jest zakończenie, które wyraża łączność
Kościoła ziemskiego z aniołami i świętymi w składaniu
Bogu dziękczynienia, za dzieło zbawcze Jezusa
Chrystusa. Zakończenie to jest przejściem od motywu
dziękczynienia do wspólnej aklamacji "Święty,
święty": "Przeto z Aniołami i Archaniołami,
z błogosławionymi duchami oraz wszystkimi chórami
niebios śpiewamy hymn ku Twojej chwale, bez końca wołając".
c) Sanctus
- śpiew "Święty, święty"
Aklamacja "Święty" (Sanctus)
składa się: ze słów wyjętych z opisu wizji Izajasza
(6,1-3), z okrzyku ludu przy wjeździe Chrystusa do
Jerozolimy (Mt 21,9; J 12, 13) i z wersetu psalmowego
(117, 26): "Święty, Święty, Święty Pan, Bóg
Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały Twojej.
Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w
imię Pańskie. Hosanna na wysokości". Całe
zgromadzenie liturgiczne w łączności z mocami
niebios, śpiewa lub recytuje aklamację Święty,
która stanowi część Modlitwy Eucharystycznej. Nie może
być ona powierzona samemu chórowi.
d) Postsanctus
i wspomnienie tajemnicy dnia - zaprawdę święty
jesteś Boże...
Przejście (Postsanctus) od śpiewu
Święty (Sanctus) do epiklezy
konsekracyjnej jest różne w zależności od wyboru
przez celebransa określonej Modlitwy Eucharystycznej.
np. w Modlitwie drugiej brzmi ono: "Zaprawdę,
święty jesteś, Boże, źródło wszelkiej świętości".
Wspomnienie tajemnicy dnia zachodzi w niedziele oraz w
określone uroczyste obchody liturgiczne. Odmawia się
je między Postsanctus, a epiklezą. W niedzielę
wspomnienie to brzmi następująco: "Dlatego
stajemy przed Tobą i zjednoczeni z całym Kościołem
uroczyście obchodzimy pierwszy dzień tygodnia, w którym
Jezus Chrystus zmartwychwstał i zesłał na Apostołów
Ducha Świętego".
e) Epikleza
- uświęć te dary mocą Swojego Ducha...
Epikleza konsekracyjna jest prośbą
skierowaną do Boga Ojca, aby mocą Ducha Świętego
przemienił dary chleba i wina w Ciało i Krew Jezusa
Chrystusa. Epiklezę kapłan odmawia z wyciągniętymi rękami
nad darami, przy słowach "Ciałem i Krwią"
czyni nad nimi znak krzyża. np. w drugiej Modlitwie
Eucharystycznej epikleza brzmi: "Uświęć te
dary mocą Twojego Ducha, aby stały się dla nas Ciałem
i Krwią naszego Pana Jezusa Chrystusa".
f)
Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja
Opowiadanie o ustanowieniu i
konsekracja obejmują słowa i czynności Chrystusa,
przez które spełnia się Ofiara, którą sam ustanowił
w czasie Ostatniej Wieczerzy, gdy złożył w ofierze
swoje Ciało i Krew pod postaciami chleba i wina i dał
je na pokarm i napój Apostołom oraz polecił im
nieustannie odnawiać to misterum.
g) Aklamacja po
przeistoczeniu
Aklamacja po przeistoczeniu
wprowadzona została przez posoborową reformę
liturgiczną. Jest ona wyznaniem wiary w obecność
Chrystusa w Eucharystii, który złożył siebie w
Ofierze na krzyżu, który chwalebnie zmartwychwstał i
powtórnie przyjdzie w dniu ostatecznym. Aklamacja ta ożywia
także udział wiernych w liturgii przez włączanie się
w jej śpiew. Nowy mszał zawiera cztery aklamacje do
wyboru:
- Oto wielka tajemnica wiary...
- Tajemnica wiary...
- Wysławiajmy tajemnicę wiary...
- Wielka jest tajemnica naszej wiary...
h) Anamneza
- przez swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie...
Anamneza (pamiątka) jest
wspominaniem pamiątki Chrystusa. Wypełniając Jego
polecenie: "To czyńcie na moją pamiątkę",
Kościół wspomina błogosławioną Mękę, chwalebne
Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie Pana, oczekując
Jego powtórnego przyjścia. W sposób misteryjny te
wymieniane wydarzenia zbawcze są obecne w Mszy Świętej.
np. w drugiej Modlitwie Eucharystycznej anamneza połączona
z modlitwą ofiarniczą brzmi: "Wspominając śmierć
i zmartwychwstanie Twojego Syna, ofiarujemy Tobie, Boże,
Chleb życia i Kielich zbawienia i dziękujemy, że nas
wybrałeś, abyśmy stali przed Tobą i Tobie służyli".
i) Modlitwa
ofiarnicza i modlitwy wstawiennicze
Modlitwa ofiarnicza,
przez którą Kościół, który reprezentuje aktualnie
zebrana jego cząstka, składa Ojcu niebieskiemu, w
Duchu Świętym, niepokalaną Ofiarę, a wraz z nią
ofiaruje siebie samego. Przedmiotem tej Ofiary jest sam
Chrystus, który równocześnie jako najwyższy i jedyny
Kapłan Nowego Przymierza sam siebie składa w ofierze
Bogu Ojcu. Kościół jako Jego Ciało mistyczne, dołącza
się do Jego Ofiary. Do osiągnięcia tego celu prowadzi
Komunia Święta. Modlitwa ofiarnicza z tego względu
pamięta o przyjmujących Ciało i Krew Chrystusa, w tak
zwanej epiklezie komunijnej, która jest prośbą
skierowaną do Ojca niebieskiego, aby wszyscy, którzy będą
spożywać konsekrowane dary, mocą Ducha Świętego złączyli
się w miłości z mistycznym Ciałem Chrystusa - Kościołem:
"Pokornie błagamy, aby Duch Święty zjednoczył
nas wszystkich, przyjmujących Ciało i Krew
Chrystusa".
Modlitwy wstawiennicze za żywych i
za zmarłych pouczają równocześnie, że
Eucharystia sprawuje się w łączności z całym Kościołem
w niebie i na ziemi i że ofiarę składa się za
wszystkich jego członków żywych i umarłych, którzy
zostali wezwani do uczestnictwa w odkupieniu i zbawieniu
dokonanym przez Ciało i Krew Chrystusa.
j) Doksologia -
Przez Chrystusa...
Doksologia jest uwielbieniem Boga
wraz z podniesieniem konsekrowanych postaci. We
wszystkich Modlitwach Eucharystycznych brzmi ona
jednakowo. Oparta jest na tekście anafory św. Hipolita
Rzymskiego: "Przez Chrystusa, z Chrystusem i w
Chrystusie, Tobie, Boże, Ojcze wszechmogący, w jedności
Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez
wszystkie wieki wieków. Amen". Końcowe AMEN
po doksologii jest najważniejsze w całej Mszy Świętej.
Przez to Amen lud podpisuje się niejako pod Modlitwą
Eucharystyczną i potwierdza ją. Modlitwa ta wymaga,
aby wszyscy obecni słuchali jej ze czcią i w ciszy, i
uczestniczyli w niej przez przewidziane aklamacje.
Podczas tej Modlitwy zakazane są wszelkie inne modlitwy
i śpiewy oraz gra na organach i innych instrumentach.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Modlitwa Pańska
Wezwanie (wstęp) do Modlitwy
Pańskiej jest we wszystkich obrządkach. Podkreśla to
jej godność. Wezwanie do Ojcze nasz powołuje się na
polecenie Chrystusa (Mt 6,8; Łk 11,2): "Pouczeni
przez Zbawiciela i posłuszni Jego słowom, ośmielamy
się mówić..."
Modlitwa Pańska
rozpoczyna obrzędy komunijne. Najstarsze
komentarze do Modlitwy Pańskiej w prośbie o chleb
powszedni widzą aluzję do chleba eucharystycznego.
Podobnie prośbę o odpuszczenie win rozumiano jako
pragnienie oczyszczenia się na przyjęcie Ciała Pańskiego
i Jego Krwi. Te dwie prośby zadecydowały, że Modlitwa
Pańska stała się przygotowawczą do Komunii Świętej.
Obecne jej miejsce po Modlitwie Eucharystycznej ustalił
papież Grzegorz Wielki, jako bardziej odpowiednie dla
modlitwy przygotowawczej. Modlitwa Pańska w liturgii
mszalnej ma swoją oprawę modlitewną złożoną z wezwania,
embolizmu i aklamacji.
2. Embolizm - wybaw nas Panie od zła
wszelkiego...
Embolizm (przydatek)
jest rozwinięciem ostatniej prośby Modlitwy Pańskiej.
Zawiera prośbę o uwolnienie całej wspólnoty wiernych
od mocy zła, o zwycięstwo nad pokusami. Jego brzmienie
nawiązuje do wersji zawartej w Ordo Romanus I, i brzmi:
"Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego i obdarz
nasze czasy pokojem. Wspomóż nas w swoim miłosierdziu,
abyśmy zawsze wolni od grzechu i bezpieczni od
wszelkiego zamętu, pełni nadziei oczekiwali przyjścia
naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa". Lud kończy
embolizm aklamacją, którą z powodu wielbiącej treści
nazwano doksologią: "Bo Twoje jest królestwo,
potęga i chwała na wieki". Cały ten ciąg, złożony
z wezwania, Modlitwy Pańskiej, embolizmu i
doksologii odmawia się głośno, albo się śpiewa.
3. Obrzęd pokoju - przekazuje się poprzez nałożenie
rąk
Obrzęd pokoju jest
jednym z elementów przygotowawczych do Komunii Świętej.
W kazaniu na górze Chrystus postawił zasadę, że służbę
Bożą musi poprzedzić pojednanie z braćmi (Mt
5,23-24). Kto pragnie przyjąć Ciało Pańskie i związane
z tym łaski, trzeba być człowiekiem pokoju i
przebaczenia. Modlitwa pokoju wchodząca w ten obrzęd
jest następująca: "Panie Jezu Chryste. Ty
powiedziałeś swoim Apostołom: Pokój zostawiam wam,
pokój mój wam daję. Prosimy Cię, nie zważaj na
grzechy nasze, lecz na wiarę swojego Kościoła i
zgodnie z Twoją wolą napełniaj go pokojem i doprowadź
do pełnej jedność".
W modlitwie tej nowy mszał
wprowadził zmiany na niektóre okresy roku kościelnego,
a mianowicie na okresy Narodzenia Pańskiego, Wielkiego
Postu, Wielkanocy i w uroczystość Zesłania Ducha Świętego.
Zewnętrznym wyrazem zgody z bliźnim jest znak pokoju.
4. Łamanie chleba i zmieszanie postaci
Łamanie chleba miało
miejsce już w Wieczerniku. Chrystus łamał pierwszy
Chleb eucharystyczny i rozdawał swoim uczniom. Łamanie
rozpoczyna się po przekazaniu znaku pokoju i winno się
odbywać z należnym szacunkiem. Nie należy jednak tej
czynności bez potrzeby przedłużać ani też przywiązywać
do niej nadmiernej wagi. Obrzęd ten jest zastrzeżony
dla kapłana lub diakona. Kapłan łamie chleb i
wpuszcza do kielicha cząstkę Hostii na znak
zjednoczenia Ciała i Krwi Pańskiej w dziele zbawienia,
to znaczy połączenia Ciała i Krwi Jezusa żyjącego i
chwalebnego.
Błaganie Baranku Boży
śpiewa zwykle lub głośno recytuje schola albo kantor,
lud zaś odpowiada. Wezwanie to towarzyszy łamaniu
chleba i może być kilkakrotnie powtórzone, aż obrzęd
się zakończy. Ostatnim razem wezwanie kończy się słowami
Obdarz nas pokojem.
5. Komunia Święta
Kapłan przyklęka, z
czcią bierze Hostię, podnosi w górę, ukazując ją
wiernym, zaprasza na ucztę Chrystusa, słowami Biblii: "Oto
Baranek Boży, który gładzi grzechy świata"
(J 1,29). "Błogosławieni, którzy zostali
wezwani na Jego ucztę" (Ap 19,9). Razem z
ludem dodaje słowa Ewangelii: "Panie nie jestem
godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo,
a będzie uzdrowiona dusza moja" (Mt 8,8). Kapłan
po przyjęciu Eucharystii i krótkiej modlitwie, podaje
Komunię Świętą wiernym ze słowami: "Ciało
Chrystusa", na co każdy odpowiada: "Amen",
wyznając wiarę w obecność Chrystusa w Eucharystii.
W Polsce decyzją
Episkopatu z 1968 roku, Komunię Świętą podaje się
wiernym do ust, na język. Ponadto wierni mają
przyjmować Komunię w pozycji klęczącej. Tylko w wyjątkowych
okolicznościach wierni mogą Komunię Świętą
przyjmować w pozycji stojącej (np. zbytni tłok w kościele
czy Msza polowa, zwłaszcza gdy jest błoto...). Tego
samego dnia można ponownie przyjąć Komunię Świętą.
Kodeks Prawa Kanonicznego tak o tym mówi: "Kto
przyjął już Najświętszą Eucharystię, może
ponownie tego samego dnia przyjąć jedynie podczas
sprawowania Eucharystii, w której uczestniczy".
Śpiew na Komunię
wykonuje się podczas jej udzielania. Jedność głosów
wyraża duchowe zjednoczenie przyjmujących Komunię i
ukazuje radość serc i braterski charakter procesji
komunijnej. Śpiew ten można zastąpić polskimi pieśniami
nabożnymi o Najświętszym Sakramencie. Obowiązują tu
te same przepisy, co na wejście. Jeżeli na Komunię
nie śpiewa się w ogóle, wtedy trzeba odrecytować samą
antyfonę, przed lub podczas Komunii Świętej.
6. Uwielbienie i modlitwa po Komunii
Dziękczynienie po
Komunii Świętej jest wskazane i może odbywać się
przez pewien czas. Wskazane jest dziękczynienie w ciszy
przez jakiś czas, aby każdy prywatnie, po swojemu,
przeżył obchodzone misterium i przyjęcie Ciała Pańskiego.
Im głębsze przeżycie tego misterium, tym lepsze będą
jego skutki w życie codziennym. W tym czasie można odśpiewać
także psalm wielbiący, hymn lub inny śpiew dziękczynny,
czy pieśń nabożną o Najświętszym Sakramencie.
Celebrans w czasie śpiewu lub dziękczynienia w ciszy,
może zająć miejsce na swoim krześle.
Modlitwa po Komunii (Postcommunio)
posiada charakter dziękczynny. Często zawiera ona prośbę
o trwałe skutki przyjętego Sakramentu, np.: "Wszechmogący
i miłosierny Boże, spraw, abyśmy dostąpili
niewidzialnych skutków Sakramentu, który przyjęliśmy
w sposób widzialny...".
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Ogłoszenia
Ogłoszenia parafialne mają swoje
miejsce po modlitwie zamykającej obrzędy komunijne.
Trzeba, aby były dobrze przemyślane, zwarte i
ograniczone do informacji koniecznych. Muszą uwzględnić
prawa psychologii. Zbyt długie ogłoszenia, przeradzające
się w dodatkową homilię, zacierają u wiernych
religijne przeżycia Mszy Świętej, a powinne owocować
w ciągu całego tygodnia. Dobry duszpasterz stwarza
optymalne warunki dla przeżyć religijnych. Nie będzie
w tym nic niestosownego, gdy duszpasterz złoży na
koniec życzenia dobrego wypoczynku niedzielnego w
religijnej atmosferze i w gronie rodzinnym.
2. Pozdrowienie i błogosławieństwo
Błogosławieństwo kapłańskie
może mieć zwykłą formę lub wzbogaconą przez Modlitwę
nad ludem względnie formę uroczystą. Przy
zwykłym błogosławieństwie kapłan zwrócony do
wiernych rozkłada ręce i mówi: "Pan z
wami", na co odpowiadają: "I z duchem
twoim", po czym udziela błogosławieństwa: "Niech
was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, †
Duch Święty". Lud: "Amen".
Inną formą błogosławieństwa
jest tak zwana modlitwa nad ludem. Jest to forma nie
nowa lecz historyczna. Po wezwaniu: "Pochylcie głowy
wasze na błogosławieństwo", kapłan wyciąga
ręce nad ludem i odmawia modlitwę: "Wszechmogący
Boże, udziel hojnie swoim sługom opieki i łaski, daj
im zdrowie duszy i ciała, daj im szczerą miłość
wzajemną i stałą gotowość do Twojej służby. Przez
Chrystusa, Pana naszego" -"Amen"
-"Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec
i Syn, † i Duch Święty"
-"Amen".
3. Rozesłanie
Odbywa się ono w ten
sposób, że kapłan (lub diakon), zwrócony do ludu z rękami
złożonymi, mówi: "Idźcie w pokoju
Chrystusa". Na co lud odpowiada: "Bogu
niech będą dzięki". Potem kapłan całuje ołtarz
na znak szacunku i kłania mu się wraz z ministrantami,
po czym wszyscy przyklękają w kierunku tabernakulum
przed Najświętszym Sakramentem i odchodzą do
zakrystii.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|